حتما شما نیز در کنار بازی های فکری مانند شطرنج نام بازی تخته نرد را هم شنیده اید. آیا می دانید تخته نرد چیست و از چه زمانی اختراع شده است و تاریخچه آن به کدام کشور باز می گردد؟

ما در صنایع دستی ایمان سعی داریم تاریخچه ابداع تخته نرد، چگونگی بازی، فلسفه پیدایش این بازی و قوانین آن را برایتان شرح دهیم تا شما هم اگر تاکنون سراغ این بازی مهیج نرفته اید تشویق شوید یک بار برای همیشه شیوه بازی را یاد بگیرید و آن را امتحان کنید.

تخته نرد چیست؟

این بازی از جمله بازی های بسیار قدیمی جذاب 2  نفره رومیزی است که می توان گفت شانس در برد و باخت آن تاثیر زیادی دارد، چون این بازی از یک تخته و تعدادی مهره و دو تاس تشکیل شده است و باید بر اساس شماره های رو شده در تاس هر بازیکن سعی کند مهره ها را سریعتر از زمین خارج کند.

تخته نرد را با نام های نردشیر، بکگمین یا وینشیر و تخته نردستان نیز می شناسند.

تاریخچه تخته نرد

جستجوی باستان شناسان نشان در شهر سوخته می دهد که تخته نرد  از 3000 سال پیش از میلاد در ایران قدمت دارد و مردم دنیا منشا پیدایش این بازی را  ایران زمین و عهد ساسانیان می دانند. همچنین کاوش ها در گور باستانی شهر سیستان بلوچستان در منطقه ایذه و شوش خوزستان نیز ثابت می کند که سابقه ی این بازی در ایران لااقل به 6 هزار سال پیش باز می گردد.

عده ای نیز برای سابقه پیدایش آن داستانی ذکر می کنند که در زمان پادشاهی خسرو  انوشیروان ساسانی، دیور سام پادشاه هند، به بهانه اینکه خرد و دانایی ایرانیان را  بسنجد و برتری خودش را به پادشاه ایران ثابت کند، وزیر دانای خود تخت ریتوس را بهمراه بازی شطرنج با مهره هایی از جنس زمرد  و یاقوت به همراه هدایایی نفیس برای پادشاه ایران فرستاد و در نامه ای با مضمون اینکه از آنجا که شما پادشاه ایران زمین هستید و دانایان شما از دانایان  ما برتر هستند، شیوه و روش آن چیزی که نزد شما فرستادیم را بازگویید یا اینکه از این پس باید برای ما باج و ساو بفرستید.

انوشیروان 40 روز زمان خواست تا اینکه در پایان روز چهلم بزرگمهر وزیر جوان انوشیروان راز آن را کشف کرد و به شاه گفت که این بازی را مانند میدان جنگ ساخته اند که دو طرف باید باهم بجنگند و هرکدام که باخردتر باشد پیروز می شود. به همین دلیل به این بازی نردشیر نیز می گویند.پس از اینکه بزرگمهر رمز بازی شطرنج را دانست در پاسخ پادشاه هندوستان بازی تخته نرد را که متشکل از نمادهای گوناگون بود برایشان فرستاد.

فلسفه هر نماد در تخت نرد

• بازی تخته نرد شامل یک صفحه است که به 4 بخش تقسیم شده است. هر بخش نماد یکی از فصل های سال است.
• رنگ دو مهره سیاه و سفید اشاره به شب و روز دارد.
• تعداد مهره ها در بازی تخته نرد 30 عدد است که تعداد روزهای هر ماه مربوط می شود.
• چرخش دو تاس در واقع اشاره به گردش افلاک و ستارگان دارد و گردش مهره ها نمادی از گردش و حرکت انسان ها است.
• نحوه چیدن مهره ها به اغاز آفرینش دنیا مرتبط است.
• گذر کردن مهره ها از یکدیگر و برخورد کردن آنها و در آخر بیرون رفتن مهره ها از زمین به برخورد بین انسان ها و در انتها مرگ شبیه شده است.
• شماره تاس ها نیز برای خود حکمت و فلسفه ای دارد مثلا عدد 1 بر روی تاس نشان اهورا مزدا، عدد 2 نشان 2 مینو است ( انگره مینو و نیز سپنا مینو)، عدد 3 نشانگر سه دستور اهورا مزدا یعنی کردار نیک، پندار نیک و گفتار نیک است.عدد 4 نشانه چهار عنصر یعنی آب،باد، آتش و خاک است.عدد 5 نشانه پنج روشنایی یعنی:خورشید، ماه، ستارگان، آتش، آذرخش می باشد عدد 6 نیز اشاره به 6 روز آفرینش دارد.
• 12 خانه در هر طرف تخته نرد نیز اشاره به دوازده ماه سال می کند.

قوانین بازی فکری تخته نرد

قوانینی که معمولا در بازی تخته نرد رایج است عبارتند از:

• قانون مارس

این قانون بیان می کند که اگر نفر اول بتواند قبل از رقیب خود همه مهره هایش را از زمین خارج کند اصطلاحا می گوییم نفر دوم مارس شده است و 2 امتیاز به شخص برنده تعلق می گیرد اما اگر رقیب توانست حتی یک مهره را خارج کند آنگاه تنها یک امتیاز به نفر برنده تعلق می گیرد.

• قانون مارس سیاه

چنانچه نفر اول بازی تمام مهر هایش را از زمین خارج کرده باشد در صورتیکه حریفش فقط یک مهره یا بیشتر در زمین نفر اول داشته باشد آنگاه حریف مارس سیاه یا مارس اکبر شده است و سه امتیاز به شخص برنده تعلق می گیرد.

• قانون داو

داو دادن در تخته نرد یک راهکار اختیاری است.بازیکنی که احساس می کند برنده است می تواند قبل از نوبت تاس ریختن و اتمام بازی به حریف خود پیشنهاد دهد تا باخت را قبول کند یا بپذیرد که امتیاز بازی2 برابر گردد. چنانچه بازیکن مقابل داو دادن را قبول کند بازی ادامه پیدا می کند ولی امتیاز بازی 2 برابر میشود آنگاه شخص برنده تاس داو که اندازه اش کمی از تاس معمولی بزرگتر است را  بر روی عدد 2 قرار داده  و به حریف می دهد حال اگر حریفش فکر کند که توان شکست دادن او را دارد روی داو نفر اول مجدد داو می دهد در اینصورت شخص اول اگر پذیرفت امتیاز داو 4 می شود اما اگر رد کند دو امتیاز از دست می دهد.

حالت دوم چنانچه شخص بازنده داو دادن را نپذیرد یعنی شکست را قبول کرده و بازی تمام شده و دور جدید شروع می شود.

انواع بازی تخته‌نرد:

افراد مختلف تخته نرد را به شیوه های متفاوتی بازی می کنند.

سه مدل بازی برای تخته نرد تعریف شده است که در اینجا به ذکر نام آنها بسنده می کنیم.

1- بازی گل بهار

2-  بازی پلاکوتوچکرز یا جنگ نادرشاه

3- اسی دوسی یونانی

اصطلاحات در بازی تخته نرد

اگر شما تاکنون مشتاق شدید که این بازی را انجام دهید بهتر است با اصطلاحات آن نیز آشنا شوید تا بدین گونه به حریف خود نشان دهید که حرفه ای هستید! مهمترین اصطلاحات تخته نرد عبارتند از

• چیدن: یعنی قرار دادن مهره ها در جای صحیح برای اغاز بازی
• افشار گیری: یعنی فتح خانه 5 خود یا حریف مقابل
• اسیر: قرار گرفتن دو مهره در خانه 24 حریف
• جفت: زمانی که دو تاس مانند هم در یک خانه ی زمین قرار می گیرند
• دو کور: هردوتاس جفت یک بیاید
• درب خانه : همان خانه شماره هفت هر بازیکن است.
• خال خان: خانه اول در زمین خود است.
• دو شش: یعنی دوتاس همزمان عدد 6 بیاورد.
• کوه خانه: خانه ای که بیشتر از 5 عدد مهره در آن روی هم قرار گرفته باشد.
• پل: به مهره هایی که در خانه 13 قرار می گیرند چون باعث فرار مهره های اسیر می شوند پل می گویند.
• تاس ریز: استوانه هایی لیوان مانند هست که تاس در آن قرار می گیرد.
• نراد: کسی که بازی تخته نرد را انجام می دهد نراد گویند.
• نرد: در لصطلاح لغوی یعنی جنگ و منظور همان بازی تخته نرد است.
• گشاد دادن: وقتی مهره ی شما بصورت تکی در خانه ای در معرض خطر قرلر گیرد.
• قات کردن: فراری دادن مهره و قرار دادن ان بر روی مهره های خودی

امیدواریم که با خواندن این مقاله در صنایع دستی ایمان با بازی تخته نرد آشنا شده باشید و این بازی مهیج را انجام دهید.

با آرزوی اینکه در بازی نرد زندگی همیشه موفق و پیروز گردید.